Jongeren die prestatiedruk ervaren, voelen zich vermoeid, onzeker, gedemotiveerd en vinden dingen niet meer leuk. Ze overdenken alles wat zij doen (52%), ervaren veel stress (51%), voelen zich gefrustreerd als dingen niet lukken (47%), voelen zich vaak vermoeid (47%), zijn bang om het niet goed te doen (46%).

Deze uitkomsten benadrukken en vullen aan wat blijkt uit verschillende onderzoeken, waaronder de KidsRights Index 2025: de mentale gezondheid van jongeren staat wereldwijd onder grote druk, zeker ook in Nederland. De resultaten van dit onderzoek schuren tevens met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) en het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (Kinderrechtenverdrag) van de Verenigde Naties (VN). In het bijzonder klemt dit in verband met SDG3 voor goede gezondheid en welzijn en met artikel 24 van het Kinderrechtenverdrag, dat kinderen recht geeft op de hoogst haalbare gezondheidszorg.

De komende tijd gaat State of Youth NL naar aanleiding van deze onderzoeksresultaten samen met jongeren in gesprek met scholen, ouders en beleidsmakers om bij te dragen aan prestatierust. De boodschap is van en aan jongeren: je leven is niet pas geslaagd als alles perfect gaat, met hoge cijfers, een druk sociaal leven, een succesvolle carrière en een relatie. Succesvol zijn betekent niet altijd het hoogste niveau nastreven. Je mag groeien, twijfelen en fouten maken. Dat is geen teken van falen, maar van ontwikkeling.

State of Youth NL, een initiatief van KidsRights, is dé megafoon van de nieuwe generatie: een uniek representatief, online jeugdpanel voor Nederlandse jongeren met als missie om de stem van alle jongeren in Nederland te vertegenwoordigen en te versterken. Samenwerkingspartners van State of Youth NL zijn: Nationale Jeugdraad (NJR), Maatschappelijke Diensttijd (MDT) en Augeo Foundation. Vfonds, Fonds21, Janivo Stichting, Dioraphte, MDT en Augeo Foundation maken State of Youth NL financieel mogelijk.

Oproep voorzitter Marc Dullaert KidsRIghts: Maak korte metten met ongezonde prestatiedruk

Voorzitter Marc Dullaert van KidsRights: “Presteren is prima. Maar prestatiedruk mag er niet toe leiden dat jongeren hieronder gebukt gaan en zelfs uitvallen. Dat is wel wat we zien gebeuren, en dat is ernstig. Daarom roepen we de politiek, onderwijsinstellingen en VO-raad (sectororganisatie voor voortgezet onderwijs) op om nu in samenspraak met jongeren korte metten te maken met ongezonde prestatiedruk. Jongeren reiken in ons onderzoek de hand en stellen concrete oplossingen voor; 68% van de jongeren geeft aan zelf invloed te hebben op prestatiedruk, maar zij moeten wel gehoord en ondersteund worden door onder andere scholen, ouders en de overheid.”

Voorzitter Lotte Prins van de Nationale Jeugdraad (NJR): “In een wereld waar je als jongere moet voldoen aan een totaalpakket van torenhoge verwachtingen zijn je jongere jaren allang niet meer de leukste jaren van je leven. Het is tijd om prestatiedruk écht als probleem te erkennen in plaats van weg te stoppen en er met elkaar wat aan te doen.”

Eveline Crone is hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden. Ze geeft daar leiding aan de afdeling Ontwikkelings- en Onderwijspsychologie van het Instituut Psychologie. “In de afgelopen 20 jaar is de prestatiedruk onder jongeren verdrievoudigd. Als samenleving vragen we vaak veel van hen, maar vergeten we dat rust en herstel net zo belangrijk zijn om te kunnen leren en groeien. Jongeren geven zelf aan wat ze nodig hebben: ruimte om fouten te maken en steun om niet altijd perfect te hoeven zijn. Een belangrijke boodschap die we serieus moeten nemen.”

Oplossingen

Als belangrijke oplossing voor vermindering van prestatiedruk op school en in studie zien jongeren dat:

• docenten onderling beter rekening kunnen houden met wat er vanuit andere vakken gevraagd wordt aan onder andere huiswerk (52%);
• scholen en studies toets- of tentamenmomenten vóór in plaats van na vakanties kunnen laten plaatsvinden (43%);
• scholen en studies minder aandacht kunnen richten op hoge cijfers en goede prestaties en meer op de ontwikkeling van de leerling (42%).

Om minder prestatiedruk te ervaren hebben jongeren ook voor zichzelf veel ideeën en adviezen:

• jezelf aanleren dat niet alles hoeft, dat je nee mag zeggen en dat niet alles perfect moet (57%);
• leren ‘falen’ en ‘het maken van fouten’ niet als iets negatiefs zien, maar als een manier om te leren (50%);
• meer focussen op de positieve dingen in je leven (44%).

Jongeren hebben ook veel ideeën en adviezen om andere jongeren te helpen:

• zorgen voor afleiding, door iets leuks te gaan doen met iemand die prestatiedruk ervaart (50%);
• vertellen hoe je zelf met prestatiedruk omgaat en hiervoor tips geven (40%).

Verschil tussen meisjes en jongens

Vooral jongeren tussen de 18 en 24 jaar ervaren opvallend veel prestatiedruk vanuit zichzelf (74%). Hiernaast geven vrouwen/meisjes opvallend vaak aan dat zij zelf invloed hebben op hun prestatiedruk (73% tegenover 62% bij jongens/mannen). Op de prestatiedruk die jongeren ervaren hebben verder school/studie en docenten invloed (40%), gevolgd door de eigen ouders (32%). Jongeren ervaren geen prestatiedruk als zij op vakantie zijn (52%), films/series bekijken (49%), met vrienden kletsen (47%), met hun hobby bezig zijn (44%), aan het sporten zijn (31%), aan het gamen zijn (30%).

Nu is het volgens State of Youth NL aan scholen, ouders, werkgevers, politici en beleidsmakers om te luisteren naar de uitkomsten van dit onderzoek en zich in te zetten voor meer prestatierust. Op een schaal van 0 tot 100 geven jongeren in het onderzoek naar prestatiedruk gemiddeld een score van 36,6 voor de manier waarop er wordt geluisterd naar hun mening, terwijl het Kinderrechtenverdrag van de VN bepaalt dat kinderen er recht op hebben hun mening te geven en gehoord te worden.

Over het onderzoek

Het onderzoek naar ervaren prestatiedruk had plaats van 22 april tot en met 10 juni dit jaar. Aan dit onderzoek werkten maar liefst 3.026 jongeren mee in de leeftijd van 12 tot en met 29, van wie 519 via een representatieve steekproef van het Stempunt panel. Onder andere SYNC Lab van de Erasmus Universiteit Rotterdam, LAKS en MIND Us ondersteunen dit onderzoek, waarvoor State of Youth NL ook samenwerkt met marktonderzoeksbureau Glocalities van Motivaction.

Het onderzoek is hier te downloaden.