Maike van de Pas werkt als kwaliteitsspecialist bij de afdeling Pedagogiek en Kwaliteit van het Servicebureau Kinderopvang in Tilburg. Haar taak is om een bijdrage te leveren aan het voorbereiden, ontwikkelen, uitvoeren, en evalueren van het pedagogisch kwaliteitsbeleid van de kinderopvanglocaties van Kinderstad, Kindercrèche en Sterre Kinderopvang in Tilburg.. Veel daarvan heeft te maken met de gezonde kinderopvang. Zo coördineert Van de Pas scholingen, adviseert en onderhoudt ze het contact met partijen zoals JOGG Tilburg. Esther Peters is projectmedewerker bij het Sportbedrijf van de gemeente Tilburg en uitvoerend coördinator van de JOGG-aanpak in Tilburg. Peters gaat daarbij vooral op zoek naar verbindingen in de stad. “Voor mij is – jong geleerd oud gedaan – een veelzeggend spreekwoord. In die hoedanigheid ben ik ook met Maike in contact gekomen. Omdat zij verantwoordelijk is voor het overgrote deel van de Tilburgse kinderopvanglocaties is ze voor mij de ideale sparringpartner om te kijken wat we bij de kinderopvang kunnen bereiken als het gaat om een gezondere leefstijl.”

Tilburg JOGG-gemeente

Tilburg is sinds 2013 een JOGG-gemeente en werkt met de integrale JOGG-aanpak. Peters: “Enkele jaren geleden hebben we met de GGD een bijeenkomst georganiseerd samen met kinderopvangorganisaties om te kijken wat daar speelt rondom gezonde leefstijl. Vandaaruit is het contact ontstaan met het Servicebureau. Verder was het fijn dat de website van Gezonde Kinderopvang steeds beter werd, zodat we er ook qua inhoud meer handen en voeten aan konden geven. Zo is ook het idee ontstaan om als Servicebureau Kinderopvang en JOGG samen op te trekken.”

Dat resulteerde in een eigen opleidingstraject voor kinderopvangcoaches met als basis de scholing Een Gezonde Start van Gezonde Kinderopvang. Het opleidingstraject bestaat uit vier dagdelen. Peters: “Die aanpak van Gezonde Kinderopvang is samengesteld door het Voedingscentrum en het RIVM. In samenwerking met hen en de GGD Hart voor Brabant hebben we er een incompany training specifiek voor Tilburg van gemaakt.” Van de Pas vult aan: “Het doel van die opleiding is ‘train-de-trainer’. Dit betekent dat diegenen die de opleiding hebben gevolgd daarna hun eigen team gaan trainen. Bij de opleiding komen er daarom vragen aan de orde als ’, ‘wat doe je als mensen geen zin hebben?’, ‘wat is je eigen rol?’ en ‘wat werkt wel en wat niet?’.”

Inhoudelijk is er veel aandacht voor voeding en beweging. Van de Pas, die de opleiding ook zelf heeft gevolgd: “Je leert om op allerlei manieren de kinderen te begeleiden en ondertussen in beweging te blijven.” Ze benadrukt nog een belangrijk aspect: interactievaardigheden van pedagogische professionals. “Je hebt het dan over hoe we kinderen benaderen. Dat handelen komt tijdens de training ook uitgebreid aan bod.”

Uitdagingen

Van de Pas ziet als een van de grootste uitdagingen om directeuren en leidinggevenden bij kinderopvangorganisaties mee te nemen in de aandacht voor een gezonde leefstijl op de kinderopvang en daarvoor tijd en ruimte voor de pedagogisch professionals te organiseren. “Je moet ze daarbij duidelijk maken dat dat veel verder gaat dan alleen een koekje vervangen door een stukje komkommer. Tegelijkertijd heb je een directeur keihard nodig, want als het in de visie van je locatie komt is het eenvoudiger om je team mee te krijgen.” Peters vertelt hoe Van de Pas met haar collega een plan bedacht om de directeuren te enthousiasmeren: “Ze organiseerde een inspiratiebijeenkomst voor directeuren om te onderzoeken of er voldoende draagvlak was. Dat draagvlak was nodig want zo’n incompany training vergt de nodige inspanningen en kosten. Het was mooi om te zien dat die inspiratiebijeenkomst ertoe leidde dat directeuren het plan omarmden .”

Van de Pas: “We hebben ze geïnformeerd door in te zoomen op de inhoud. We lieten zien waarom we het belangrijk vinden dat kinderen gezond zijn, wat gezond zijn kinderen oplevert, wat gezondheid doet voor de ontwikkeling van kinderen en wat het doet voor hun leefomgeving. Nadat we ze hadden gevoed met de theorie hebben we ze vervolgens aan de slag gezet in groepjes waarbij ze een plan van aanpak moesten schrijven en aangeven waar ze kansen zagen. Op die manier hadden ze eigenlijk al een plan klaar wat ze zouden gaan doen en toe konden passen. Vervolgens hebben we ze daarna benaderd met de vraag of ze een pedagogisch professional wilde opleiden tot gezonde coach.”

Meerwaarde

Van de Pas geeft aan wat de meerwaarde is van de samenwerking met Peters als uitvoerend coördinator van de JOGG-aanpak: “Zij kan heel Tilburg bereiken.” Peters geeft daar mooie voorbeelden van: “Zo hebben we in juni 2021 samen met Servicebureau Kinderopvang en de Tilburgse consultatiebureaus een ‘Eet groente’-campagne vormgegeven. Daarbij deed het consultatiebureau de interventie ‘Groentehapjes in tien stapjes’. Met die campagne wilden we vooral de smaakontwikkeling bij 0 tot 4-jarigen onder de aandacht brengen. Omdat we vanuit JOGG goede contacten hebben met bepaalde supermarkten in Tilburg hebben we ook die erbij betrokken. Evenals tuincentrum Groenrijk dat moestuinpakketten beschikbaar stelde voor kinderopvanglocaties tegen gereduceerd tarief. En de bibliotheek speelde met speciale boekjes ook in op de campagne.” Van de Pas: “De kracht van de campagne was dat ouders op verschillende plekken werden geattendeerd op de voordelen van het eten van groente en fruit. Op de kinderopvang, maar dus ook bijvoorbeeld in de supermarkt en in de bibliotheek. Zo profiteerden we van de kracht van de herhaling.” Peters: “We zijn nu ook al aan het kijken hoe we het onderwerp blijvend onder de aandacht kunnen brengen.”

Wat bij de campagne goed hielp, vertelt Van de Pas, was de voorbereiding: “We hadden voor de kinderdagverblijven hapklare activiteiten klaargezet. Met bijvoorbeeld aparte kleuren voor de vier weken. Daardoor konden de pedagogisch professionals het gemakkelijk in de praktijk toepassen.”

Ook voor bewegen is er veel aandacht. Van de Pas: “Dan heb je het bijvoorbeeld over de autonomie van kinderen en het ervoor zorgen dat ze niet teveel aan het tafeltje blijven zitten. Dus: zorgen dat ze bijvoorbeeld zelf de tafel dekken, zodat ze op en neer lopen. En ze zelf de jas laten pakken om naar buiten te gaan.”

Van de Pas legt uit wat de bedoeling is van de inzet van de kinderopvangcoaches bij dit alles: “Het gaat er uiteindelijk om dat een gezonde leefstijl onderdeel wordt van het DNA en het pedagogisch handelen bij de kinderopvang. En dat professionals in de kinderopvang zich ervan bewust zijn dat bewegen en gezonde voeding in het belang van de kinderen is.”

Tips uit Tilburg

Voor een goede aanpak van een gezonde leefstijl op de kinderopvang heeft Van de Pas aan het eind nog een aantal tips: “Als eerste: werk zoals wij in Tilburg samen met andere partijen zoals JOGG. En binnen de kinderopvang: betrek alle partijen erbij dus directeuren, pedagogische coaches en pedagogische professionals. Daarbij werkt het goed als je zelf ook enthousiasme over het onderwerp uitstraalt.” Peters vult aan: “Voor mij als JOGG-regisseur is het fijn dat Van de Pas met zoveel kinderopvanglocaties in contact komt, waardoor ik snel een grote groep kan bereiken met mijn aanpak. Daarnaast is het mooi dat van de Pas verder kijkt dan alleen de kinderopvanglocaties binnen haar eigen organisatie, daardoor kunnen alle kinderopvangorganisaties in de gemeente Tilburg aanhaken bij de campagnes en de scholing en is de aanpak echt voor alle jonge kinderen in Tilburg (en omgeving).”

Openingsfoto: De aftrap op 1 juni 2021 van de campagne ‘Groente, zet je tanden erin!’ bij Kindercrèche Dirigent met de samenwerkingspartners: AH, Aldi, Jumbo, Plus, consultatiebureau, JOGG en Servicebureau Kinderopvang.