Anton Hermans is sinds 1 augustus 2022 bestuurder van primair en voortgezet onderwijs op Saba, een van de drie Nederlandse bovenwindse eilanden in het Caribisch gebied. Daarvoor was hij acht jaar lang directeur van de enige vo-school op Saba. Momenteel heeft het po 150 leerlingen en het vo 114. Hermans kwam in 2014 vanuit Nederland naar Saba en woont sindsdien op het eiland.

Op het moment dat Hermans in 2014 aankwam was er in de vo-school een ongezonde schoolkantine waar veel gefrituurd eten werd verkocht. Wel werd er regelmatig gesport. Desalniettemin zegt Hermans: “Ik denk dat destijds gezonde voeding en een gezonde leefstijl niet heel hoog op de agenda stond. De voornaamste reden was volgens mij dat de tijd er nog niet rijp voor was om veranderingen door te voeren.”

Zelf kende Hermans uit zijn tijd in Rotterdam het Gezonde School-vignet. Bovendien hield hij zich bezig met zaken als het gratis beschikbaar stellen van fruit op scholen. “Ik nam dus een gevoel mee naar Saba dat een school gezonder moet en groener.” Hermans herinnert zich dat het in het begin op Saba geen gemakkelijke discussies waren: “Vaak is het ‘ verandering van spijs doet eten’, maar in dit geval werd dat niet gewaardeerd.” Hermans zag dat door de COVID-pandemie versneld een verandering optrad: “Mensen gingen plotseling meer bewegen en in de scholen, met name bij het vo, gingen we in de kantine bewuster verkopen, waardoor we een steeds gezondere schoolkantine kregen.” Ook in het po werden in die periode grote stappen gezet. “Dan heb ik het over het aanbieden van gezond ontbijt en extra fruit en over het besef dat gezonde voedingsstoffen helpen om het motortje in het hoofd van kinderen op gang te krijgen. En over het omgekeerde: het besef dat ongezonde voeding een negatief gevolg heeft voor de ontwikkeling van kinderen en dat teveel suiker kinderen laat stuiteren.”

Armoede

Hermans legt uit waarom het niet eenvoudig was om ouders hierin mee te krijgen: “Op Saba leeft 60 procent van de inwoners onder de armoedegrens. Mensen bezuinigen dan al snel op voeding en helaas is ongezond vaak goedkoper.” In 2014, 2015 en 2016 kregen de po- en vo-school op Saba wel de Kansen voor alle Kinderen subsidie, gericht op kinderen die opgroeien in een huishouden met een laag inkomen. “Daarmee hebben we ingezet op gezonde ontbijten en het beschikbaar stellen van maaltijden gedurende de dag.” Hermans is ervan overtuigd dat ouders echt wel het belang van gezond eten inzien, maar ermee te maken hebben dat groente en fruit erg duur is.

Hij wijst ook op de rol van het Openbaar Lichaam Saba, de gemeente, waarmee JOGG samenwerkt: “Zij hebben zich ingespannen om met de BLOC-test – een test van vier bewegingsoefeningen – gezond gewicht bij kinderen in kaart te brengen. Daarnaast hebben ze een programma gestart, Cool2bFit, waarbij ouders in het po actief betrokken worden om deelgenoot te zijn van de leefstijl van hun kind. En waarbij ouders informatie krijgen over hun eigen rol daarbij.”

De school heeft het bewust zo georganiseerd dat iedereen op de basisschool altijd kan binnenlopen voor het ontbijt om boterhammen te pakken en op de middelbare school om fruit te pakken. “Daarmee voorkom je stigmatisering.” Inmiddels is er subsidie binnen voor een gezond schoolontbijt. “Daarmee gaan we vanaf januari 2023 zorgen dat iedereen gratis een gezonde school snack krijgt.”

Elke ochtend is er fruit op de vo-school op Saba.

Bewegen

Naast voeding is ook op Saba bewegen belangrijk bij een gezonde leefstijl voor leerlingen. “Het po krijgt de subsidie Impuls Bewegingsonderwijs en die wordt gebruikt om kinderen via extra gym meer te laten bewegen. Daarnaast zijn er de reguliere sportdagen. In het vo is er een naschools programma opgestart met veel nadruk op sport en bewegen. Daarbij zit ook e-sports omdat niet iedereen even goed is in bewegen. Bij dat laatste zit wel een bepaalde dynamiek ingebouwd waarbij ze na 30-45 minuten vanachter hun scherm weg moeten. Zo brengen we ze bij dat gamen niet slecht is maar te veel gamen wel.” De school probeert daarnaast te stimuleren dat leerlingen deelnemen aan sportactiviteiten die op het eiland buiten de school om georganiseerd worden. Ook wordt gekeken of ze kunnen deelnemen aan (internationale) competities buiten het eiland. Dit alles is nog eens extra belangrijk omdat in tegenstelling tot in Nederland kinderen op Saba niet lopen of fietsen naar school, omdat iedereen met de bus wordt gebracht.

De inspanningen werpen hun vruchten af, aldus Hermans. “Uit de BLOC-testen komt naar voren dat met name in het vo leerlingen gezonder leven en beter bewegen en dat ook het gemiddelde BMI afneemt. De belangrijkste winst is voor mij echter dat er een andere mindset lijkt te zijn gekomen.”

Zorgen

Hij noemt nog wel een belangrijk aandachtspunt, kijkend naar gezondheid op lange termijn en gezondheidsrisico’s: “Je ziet dat vapen in opkomst is. Daarnaast experimenteren leerlingen zeker in het vo regelmatig met joints. Sowieso baart de gemakkelijke beschikbaarheid van drugs en alcohol op Saba me zorgen. Het Openbaar Lichaam doet gelukkig heel veel aan voorlichting, vaak in samenspraak met de school. Daarnaast hangt het natuurlijk af van handhaving en de houding van ouders. Leerlingen en ouders kunnen echter nooit zeggen dat ze niet van de gevaren wisten.”

De komende jaren zal JOGG – samen met Saba, Bonaire en Sint-Eustatius en de Gezonde School – werken aan de Gezonde School aanpak op de eilanden. In eerste instantie gericht op de thema’s voeding en beweging, maar de Gezonde School methodiek in bredere zin biedt mogelijkheden om ook diverse andere uitdagingen (zoals vapen) op te pakken.

Hermans wil de komende jaren in de zoektocht naar de gezonde leefstijl nog meer proberen de balans te vinden tussen te veel en oké. En proberen nog verder het bewustzijn te vergroten dat voedsel, bewegen en omgeving zaken zijn die met elkaar verbonden zijn. “Daarbij streven we ernaar dat we als school de waardering krijgen ervoor dat we het mogelijk maken voor leerlingen om een gezond leven te leiden.”

Overhandiging Sportbeleid Saba aan staatssecretaris

Gedeputeerde van Sport en Volksgezondheid Rolando Wilson presenteerde op maandagmiddag 19 december het nieuwe Sportbeleid 2022-2025 van Saba, dat in samenspraak met lokale belanghebbenden tot stand is gekomen en onlangs is uitgebracht, aan staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Wilson lichtte kort toe hoe het Openbaar Lichaam Saba, met financiering van de Nederlandse overheid, werkt aan het bevorderen van sport en een gezonde leefstijl onder de Saba-gemeenschap.

Naast het bevorderen van een gezonde levensstijl, is het beleid gericht op het gebruik van sport als instrument om levensvaardigheden aan te leren en positieve sociale interactie aan te moedigen. Het Sportbeleid bevat vier onderdelen waarop de ontwikkeling zich moet richten: sport op school, wisselende sportseizoenen, maatschappelijke betrokkenheid en de Saba United Sports Federation. Het beleid bevat praktische aanbevelingen om de aandachtsgebieden uit te voeren. “Deze vier prioriteiten zullen een sterke basis leggen voor de verdere groei van de sport op Saba”, aldus Wilson.

Openingsfoto: Staatssecretaris Maarten van Ooijen (derde van rechts) overhandigde op 19 december het Sportbeleid 2022-2025 aan Gedeputeerde van Sport en Volksgezondheid Rolando Wilson (tweede van rechts). Helemaal rechts Anton Hermans. Foto: Suzanne Koelega.