De zes gemeenten – Amersfoort, Hardenberg, samenwerkingsverband Kempengemeenten (Bergeijk, Bladel, Eersel, Reusel-De Mierden), Súdwest-Fryslân, Texel en Urk – hadden zich in 2018 aangemeld voor een pilot van drie jaar. Ze gingen eerst voor een verkenning naar IJsland. Vervolgens vond in november 2018 een nulmeting plaats onder alle 15- en 16-jarigen in de gemeenten. Daarbij werd de IJslandse vragenlijst gehanteerd die zowel naar algemeen welbevinden, de relatie met de ouders en de vrijetijdsbesteding vraagt als naar middelengebruik.

Afgelopen week is overlegd hoe samen met de stakeholders maatregelen en interventies kunnen worden opgesteld. Deze kunnen dan in de komende periode worden ingevoerd.

In november 2020 vindt de 1-meting plaats. Dat is te vroeg voor definitieve resultaten, omdat het IJslandse model een langetermijnaanpak is. Wel hopen de onderzoekers eerste trends te kunnen signaleren. Volgens Jeroen de Greeff, werkzaam bij het Trimbos-instituut en projectleider van de Nederlandse pilot rondom de IJslandse aanpak , is de eerste winst al binnen. “De data van de nulmeting waren namelijk snel beschikbaar, zodat de gemeenten meteen met de verse data aan de slag konden en ze konden terugkoppelen aan de lokale stakeholders.”

Hij benadrukt dat de zes gemeenten niet zozeer kampten met problemen, maar dat ze het IJslandse preventiemodel eerder zagen als een kans om de gezondheid van de jeugd te verbeteren. De gemeenten betalen de pilot zelf. Het ministerie van VWS heeft wel geld beschikbaar gesteld om het IJslandse model verder te onderzoeken. Na de pilot wordt gekeken of het ook een optie is voor andere Nederlandse gemeenten.

Het IJslandse preventiemodel

Het IJslandse model bestaat niet uit een vast pakket interventies of campagnes. Lokaal wordt besproken wat de grootste problemen zijn en waar kansen liggen om deze aan te pakken. Om de participatie in sport en andere vrijetijdsactiviteiten te verhogen, hebben ze in IJsland bijvoorbeeld een vrijetijdspas ontwikkeld.

Jaarlijks krijgen alle jongeren in Reykjavik een pas met een tegoed van circa 400 euro; dit tegoed kunnen ze alleen gebruiken voor georganiseerde sportlessen en culturele activiteiten. Een andere interventie richt zicht juist op het versterken van de ouder-kind relatie. Ouders zetten op school hun handtekening onder een 'Ouderverdrag', waarin ze instemmen met twaalf geboden. Ouders beloven daarmee bijvoorbeeld dat ze tijd doorbrengen met hun kinderen, interesse tonen in het leven van hun kinderen en moeite doen om de vrienden van hun kinderen te leren kennen.

Ondersteund door landelijke maatregelen

Naast deze community-based aanpak, waar interventies op lokaal niveau worden ingezet, heeft de landelijke overheid zich ook hard gemaakt voor evidence based maatregelen om middelengebruik onder jongeren terug te dringen. Zo is de leeftijd waarop jongeren tabak kunnen kopen verhoogd van 16 naar 18 jaar, en voor alcohol van 18 naar 20 jaar. Daarnaast is er een landelijke campagne geweest tegen roken. Waarschijnlijk zijn de goede resultaten die IJsland de laatste 20 jaar heeft geboekt toe te schrijven aan de combinatie van lokale en landelijke acties.

Studiereis

Glos Educatief organiseert samen met Arko Sports Media van 22 tot en met 27 september de studiereis IJsland. Vanzelfsprekend is ook tijdens de reis veel aandacht voor het IJslandse preventiemodel.

Interesse? Mail naar kim.van.der.haar@sportsmedia.nl of Tilly@gloseducatief.nl.