Wat is seksuele vorming?

Seksuele vorming gaat over het lichaam, relaties, seksualiteit en de bijbehorende normen en waarden. Dit doe je op zo'n manier dat het passend is bij de ontwikkelfase van het kind.

Met seksuele vorming draag je bij aan de seksuele ontwikkeling van kinderen. Een belangrijk onderdeel van seksuele vorming is seksuele en genderdiversiteit. Seksuele en genderdiversiteit gaat over verschillende vormen van sekse, seksuele oriëntatie en genderidentiteit, vaak aangeduid met de term 'queer' of de afkortingen lhbti, lhbti+, lhbtiq+ of lhbtqia+

Aan de slag met seksualiteit en gender op de basisschool

Starten met seksuele vorming op de basisschool

Vanaf groep 1 kun je starten met seksuele vorming. Wat kinderen leren bij seksuele vorming, sluit aan de bij de ontwikkeling van het kind. Seksuele vorming gaat niet alleen over het delen van informatie, maar ook over opvattingen, normen en waarden op het gebied van relaties en seksualiteit. Door met seksuele vorming te starten in het basisonderwijs raken kinderen al op vroege leeftijd vertrouwd met het thema. Kinderen leren over hun eigen lichaam en relaties. Ook leren ze hoe ze respectvol met elkaar kunnen omgaan.

Seksualiteit bespreekbaar maken in de klas kan op verschillende manieren. Het verschilt per leeftijdsfase welke thema's je bespreekt. Bij jonge kinderen praat je bijvoorbeeld meer over het eigen lichaam, bij oudere kinderen gaat het meer over verliefdheid en ontdekken wie je bent en wat je fijn vindt. Een veilig klasklimaat helpt om er open over te praten. De manier waarop je in de klas invulling geeft aan seksuele vorming is afhankelijk van de behoefte van de kinderen. Waar stellen zij vragen over? Wat houdt hen bezig?

Vijf tips

• Zorg dat je zelf comfortabel bent met het onderwerp. Wat vind jij lastig om te bespreken? Vraag collega's met ervaring hoe zij het hebben aangepakt.
• Maak voordat je begint afspraken met de groep. Bijvoorbeeld: 'We gebruiken geen scheldwoorden', 'Wat we bespreken in de klas blijft in de klas' en 'We lachen elkaar niet uit'. Bespreek ook dat wat voor de een als een grap voelt, voor een ander kwetsend kan zijn. Laat weten dat leerlingen over zichzelf mogen vertellen, maar dat het niet hoeft. Zo help je de kinderen hun eigen grenzen te stellen.
• Let ook op je eigen taalgebruik. Probeer dat neutraal te houden. Praat niet over 'gewoon' en 'anders'. Als je een liefdesverhaal vertelt, spreek dan bijvoorbeeld ook eens over twee vrouwen die verliefd zijn.
• Boeken kunnen helpen bij het bespreekbaar maken van seksuele en genderdiversiteit. Op het platform Gendi van Stichting School & Veiligheid lees je meer over deze boeken.
• Je kunt de kinderen vragen om op een briefje te schrijven wat zij over seksualiteit en relaties denken, en welke vragen zij hebben. Het briefje kunnen ze anoniem inleveren, bijvoorbeeld in een brievenbus in de klas. Dat maakt het minder spannend. Op basis van de vragen uit de klas kijk je naar het doel: wat wil je bereiken met de lessen seksuele vorming?

Meer informatie

• Op Gendi.nl vind je inspiratie, tips en lesmateriaal om seksuele en genderdiversiteit bespreekbaar te maken in de klas. Je vindt daar ook gratis lesmateriaal om je op weg te helpen.
• Meer tips en lesmateriaal om seksuele vorming in jouw klas bespreekbaar te maken, vind je op de pagina Starten met seksuele vorming in het basisonderwijs van kenniscentrum Rutgers en Soa Aids Nederland.
• Meer tips voor lesgeven over seksuele en genderdiversiteit vind je op Seksuelevorming.nl.
• Kenniscentrum Rutgers heeft voor onderwijsprofessionals de Handreiking sekse, gender & seksuele diversiteit samengesteld.
• Via Basisschool.coc.nl vind je lesmateriaal en boeken waarmee kinderen op een laagdrempelige manier meer leren over seksuele en genderdiversiteit. Verdere inspiratie per groep kun je ook halen uit hun Handleiding voor Paarse Vrijdag.
• School & Veiligheid en Rutgers hebben gratis e-learning ontwikkeld. Hierin komen veel situaties voor waar je in school mee te maken kunt krijgen op het gebied van relaties en seksualiteit.