Tegenwoordig is het vaste prik: op de dinsdag- en donderdagochtend klinkt in de aula van het Zuiderzeecollege al vroeg een gezellig geroezemoes. Tafels vol brood, gezond beleg, eieren, fruit en yoghurt. Elke keer ontbijt er een andere klas met elkaar. Ook krijgen de leerlingen uitleg van hun mentor over de Schijf van Vijf en het belang van een gezonde, voedzame start van de dag.

Grafiek maken

“Het begon allemaal toen ik met de derde klas een grafiek ging maken,” vertelt Peter Horn, sectievoorzitter en docent Economie en Ondernemen. “We zochten input en met de klas besloten we inzichtelijk te maken wie er wel en niet ontbijt.” Peter schrok zich rot van de uitkomst. Maar liefst 47% van de leerlingen sloeg het ontbijt over. “Nog dezelfde dag had ik het erover met onze directeur, Pieter Klok. Want al dan niet ontbijten heeft zo’n grote invloed op je schoolprestaties. In vijf minuten waren we eruit: hier moesten we iets mee.”

Paprikachips

Het Zuiderzeecollege staat in de achterstandswijk Poelenburg-Peldersveld. Peter: “Sommigen krijgen het ontbijten niet van huis uit mee. Of er is te weinig geld. Het kan ook zijn dat een leerling liever wat langer uitslaapt, om dan op school aan te komen met een zak paprikachips.”

Welvaart is geen welzijn

Na het gesprek met Pieter Klok was het binnen de kortste keren beklonken: op de school, die al jaren een Gezonde Schoolkantine heeft, kregen alle 140 tweedejaarsleerlingen een groot ontbijt aangeboden. De organisatie was in handen van de vierdejaars; op het Zuiderzeecollege is leerlingbetrokkenheid namelijk heel belangrijk. De vierdejaars regelden alles: ze stelden de boodschappenlijst op, maakten een begroting en ontwierpen posters. Peter: “We stelden ook een lesprogramma op voor tijdens het ontbijt. Want dit moest meer worden dan een leuke happening. Ons doel was bewustwording, ook met het oog op obesitas, een probleem dat we helaas zien groeien.”

Overvloedig ontbijt

De vierdeklassers nodigden ook allerlei gasten uit: het College van Bestuur van OVO Zaanstad en mensen van de Gemeente Zaanstad (Pact-Poelenburg), mensen uit het bedrijfsleven en collega’s van andere scholen. Pieter Klok: “Wij hebben veel samenwerkingspartners aan wie we een hoop te danken hebben. We wilden ze graag laten zien waar wij mee bezig zijn. En dat werd gewaardeerd: de opkomst was 100%!” En op 2 november 2021 was het zo ver. De aula zat al om 8.15 uur vol leerlingen, docenten en gasten. Er was een overvloedig, maar heel gezond ontbijt voor iedereen. En tijdens het eten werd onder leiding van veertig vierdeklassers volop gediscussieerd over gezonde voeding. Of mensen ontbeten, wat dan, of er op de hoeveelheid suiker werd gelet; dat soort dingen

Resultaten eindmeting

De ochtend was een groot succes, stelt Pieter. Reden om het ontbijtproject op een andere manier voort te zetten. Tegenwoordig krijgen alle leerlingen van het Zuiderzeecollege daarom de kans een keer met de hele klas te ontbijten. Peter Horn: “Ook dan gaat het om meer dan lekker ontbijten met z’n allen. Van tevoren wordt er al een mentorles besteed aan gezond ontbijten en tijdens het ontbijt wordt er aan de hand van een PowerPointpresentatie over de Schijf van Vijf gepraat. Bij een latere les komt het onderwerp opnieuw aan de orde en moeten leerlingen zelf een gezond ontbijt samenstellen. We volgen de invloed hiervan op gezonde ontbijtgewoontes met een nulmeting en een tussenmeting. Na afloop blijkt er een hoop veranderd. In positieve zin! Zeker meisjes gaan veel vaker ontbijten: het percentage dat níet ontbijt is van 42% gezakt naar 27%. Bij jongens was dat voorheen 52%, nu 43%. Toch een winst van bijna 10%. We hopen dat de uiteindelijke eindmeting nog betere resultaten laat zien.”

Het ontbijt blijft

“Het ontbijt is niet alleen nuttig maar ook heel gezellig,” vertelt Pieter. Hij kan het weten want hij schuift zelf geregeld aan. “Ik wil dat de leerlingen zien dat ik dit heel belangrijk vind. Ik hoor vaak van leerlingen dat ze het erg leuk vinden. En dat het soms zelfs broodnodig is. Daarom hebben we alweer een nieuw plan: als alle klassen zijn geweest, dan blíjft het ontbijt - twee keer per week – bestaan, maar nu voor de leerlingen van onze school die het echt nodig hebben. Er zal ruimte zijn voor 60 leerlingen per keer, 10% van het totale aantal.”

Minister van Onderwijs

Pieter vervolgt trots: “Een andere vmbo-school uit de wijk heeft zich door ons laten inspireren en organiseert nu zelf ook een ontbijt. Van mij mag dit nog veel groter worden. Het mooiste zou zijn als dit in heel Nederland gebeurt. Ik ga onze Minister van Onderwijs, Dennis Wiersma, uitnodigen een keer bij ons ontbijt aan te schuiven. Ik wil niets liever dan laten zien dat een relatief eenvoudig project zoals dit een grote impact kan hebben op de gezondheid van leerlingen.” Scholen die dit ook wel willen doen, maar aarzelen over de aanpak drukt Pieter op het hart: ‘Kom een keer bij ons kijken! Dan kan ik mondeling uitleggen dat je dit met een enthousiast team en leerlingen zo voor elkaar krijgt.”

Lunch en diner

Op het gebied van voeding heeft Pieter nog genoeg ambitieuze plannen voor zijn eigen school. In de eerste plaats het Gezonde School-vignet Voeding behalen. “Al is dat op zich bijvangst: het doel was puur om de leerlingen beter te laten eten. En dat geldt niet alleen voor het ontbijt. Pieter: “Over een tijdje gaan we ons richten op de lunch en wie weet zelfs op het avondeten. Want er is qua voeding nog zoveel winst te behalen!”

Dilara (15): Organiseren groot ontbijt superleuk en leerzaam

Dilara Ongun is vierdejaars leerling vmbo-kader, richting economie en ondernemen. Ze vertelt:“Ik ontbijt elke ochtend, anders val ik tijdens de les in slaap. Maar ik wist wel dat veel andere leerlingen dat niet altijd doen. Dus ik vond het organiseren van een groot ontbijt een superleuk idee. Mijn vriendinnen en ik hebben onder meer de boodschappenlijst samengesteld en op de ochtend zelf was ik al vroeg aanwezig, in een zwart T-shirtje met ‘crew’ erop. Het was best spannend maar ook hartstikke leuk om de gesprekken te leiden aan de tafels. De tweedeklassers luisterden echt naar wat ik te vertellen had. En onze hooggeplaatste gasten - de bobo’s noemden wij ze - ook. Ze waren ontzettend aardig, vertelden van alles en stelden mij ook vragen. Sommigen gaven eerlijk toe dat ook zij het ontbijt wel eens overslaan. Dat er twee keer per week een ontbijt is voor een klas, vinden de andere leerlingen hier op school heel leuk. Ze kijken uit naar de dag dat zij aan de beurt zijn. Nou ja, de meesten dan; want ze moeten er wel wat vroeger voor op school komen. En als ik over het ontbijt vertel aan mensen van een andere school, dan hoor ik altijd: ‘Wat leuk zeg, dat jullie school dit doet.’ Dat vind ik ook, ik ben er best wel trots op. En heb zelf ook nog eens van alles geleerd van dit ontbijtproject. Dat brood minder gezond is dan ik dacht, bijvoorbeeld. En dat het heel belangrijk is om etiketten te lezen. Zo weet ik nu dat sommige eiwityoghurtjes waarvan ik altijd dacht dat ze gezond waren, veel suiker bevatten. Dus die laat ik voortaan staan!”

Tips van Pieter en Peter

• Zet ouderejaars in om het ontbijt te organiseren.
• Bereid het ontbijt voor bij allerlei vakken, zoals bij biologie (gezondheid), verzorging (uitserveren), economie (begroting) en Media Vormgeving en ICT (ontwerpen van posters).
• Doe een voor-, een tussen- en een nameting van of er ontbeten wordt.
• Zoek een sponsor die de kosten dekt.
• Kom een keer kijken op het Zuiderzeecollege!

Bron: Gezonde School.